เวียดนามเป็นคู่แข่งขันสำคัญของข้าวไทยในตลาดโลก โดยปัจจุบันเวียดนามเป็นประเทศผู้ส่งออกข้าวอันดับสองรองจากไทย การแข่งขันระหว่างข้าวไทยและเวียดนามในตลาดโลกนั้นเป็นอย่างรุนแรง โดยกลยุทธ์สำคัญของเวียดนามในการเจาะขยายตลาดข้าวคือราคาส่งออกข้าวที่ต่ำกว่าเมื่อเทียบกับไทย สถานการณ์การแข่งขันรุนแรงขึ้นในช่วงปี 2548-2549 โดยจะเห็นได้จากการที่ราคาส่งออกข้าวของเวียดนามต่ำกว่าไทยมากเป็นประวัติการณ์ กล่าวคือ ก่อนปี 2547ราคาข้าวส่งออกของเวียดนามต่ำกว่าไทยถึง 5-10 ดอลลาร์สหรัฐฯต่อตันสำหรับข้าว25% และ 20 ดอลลาร์สหรัฐฯต่อตันสำหรับข้าว5% แต่ในช่วงปี 2548-2549 ราคาข้าวเวียดนามในตลาดโลกต่ำกว่าไทยถึง 20 ดอลลาร์สหรัฐฯต่อตันสำหรับข้าว25% และ 30-40 ดอลลาร์สหรัฐฯต่อตันสำหรับข้าว5% ดังนั้นการส่งออกข้าวของไทยโดยเฉพาะข้าวขาวในปี 2548-2549 มีแนวโน้มลดลง
สำหรับในปี 2550 สถานการณ์การส่งออกข้าวของไทยเริ่มฟื้นตัว ทั้งนี้เนื่องจากผลผลิตข้าวเวียดนามลดลงจากการเผชิญปัญหาโรคและแมลงศัตรูพืชระบาด ทำให้รัฐบาลเวียดนามส่งออกข้าวลดลง และประกาศงดส่งออกข้าวในช่วงไตรมาสที่ 3 ทั้งนี้เพื่อเวียดนามจะมีปริมาณข้าวเพียงพอบริโภคในประเทศและราคาข้าวในประเทศไม่พุ่งสูงขึ้นมากนัก ดังนั้นในปี 2550 การแข่งขันข้าวในตลาดโลกลดความรุนแรงลง และเป็นโอกาสของผู้ส่งออกข้าวไทยในการแย่งส่วนแบ่งตลาดข้าวกลับคืนมาได้บางส่วน โดยเฉพาะข้าวขาว โดยในช่วงครึ่งแรกของปี 2550 ส่วนต่างระหว่างราคาข้าว 25% ของไทยและเวียดนามเท่ากับ 6.33 ดอลลาร์สหรัฐฯต่อตัน และข้าว5%เท่ากับ 18.67 ดอลลาร์สหรัฐฯต่อตันเท่านั้น
อย่างไรก็ตาม คาดว่าในปี 2551 ข้าวเวียดนามจะกลับมาเป็นตัวแปรสำคัญที่จะกำหนดอนาคตการส่งออกข้าวของไทย ทั้งในด้านปริมาณการส่งออกและราคา ทำให้ผู้ส่งออกข้าวของไทยยังคงต้องจับตามองเวียดนามอย่างใกล้ชิด ทั้งในด้านปริมาณการผลิตข้าวในปี 2550/51 ที่ผลผลิตจะออกสู่ตลาดในช่วงปลายปี 2550 และนโยบายการส่งออกข้าวของรัฐบาลเวียดนาม
สำหรับในระยะยาวแล้วสิ่งที่ต้องติดตามคือ การวิจัยและพัฒนาข้าวของเวียดนาม โดยเฉพาะการปรับปรุงพันธุ์ข้าวหอมและข้าวพันธุ์ดี รวมทั้งการปรับปรุงระบบไซโล การคัดแยกและจัดมาตรฐานข้าว ตลอดจนการขนส่งให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น ส่งผลให้ในอนาคตเวียดนามจะก้าวขึ้นมาแข่งขันกับไทยในการส่งออกข้าวคุณภาพดี โดยเฉพาะข้าว100% และข้าวหอม จากที่ในปัจจุบันเวียดนามเป็นคู่แข่งของไทยในการส่งออกข้าวคุณภาพปานกลางถึงต่ำ กล่าวคือ การส่งออกข้าวของเวียดนามในปัจจุบันส่วนใหญ่เป็นข้าวขาว5%ร้อยละ 36.2 ข้าวขาว25%ร้อยละ 36.0 และข้าวขาว15%ร้อยละ 22.5 ในขณะที่มีการส่งออกข้าวขาว100%เพียงร้อยละ 1.9 และข้าวหอมร้อยละ 0.5 เท่านั้น
ประเด็นที่น่าสนใจคือ ในช่วงระยะ 2-3 ปีข้างหน้าทั้งไทยและเวียดนามต่างมีนโยบายที่จะเร่งปรับปรุงประสิทธิภาพการผลิต โดยเฉพาะการปรับปรุงพันธุ์ข้าว การปรับปรุงการขนส่งเพื่อรักษาคุณภาพข้าวและลดต้นทุนการขนส่ง ซึ่งจะส่งผลให้ราคาข้าวส่งออกนั้นสามารถแข่งขันได้มากขึ้น ซึ่งภาคเอกชนของไทยนั้นต้องเร่งส่งเสริมการวิจัยและพัฒนาทั้งนี้เพื่อหาตลาดข้าวเฉพาะ จากเดิมที่ไทยมีเพียงข้าวหอมมะลิและข้าวอินทรีย์เป็นจุดขายสำคัญ ทั้งนี้การวิจัยและพัฒนายึดแนวตอบสนองความต้องการของตลาดที่ต้องการบริโภคอาหารเพื่อสุขภาพ เช่น การพัฒนาพันธุ์ข้าวพื้นเมือง ข้าวเคลือบสมุนไพร ผลิตภัณฑ์ข้าวโดยเฉพาะขนมขบเคี้ยวจากข้าว เป็นต้น
หมายเหตุ
รายงานวิจัยฉบับนี้จัดทำเพื่อเผยแพร่ทั่วไป โดยจัดทำขึ้นจากแหล่งข้อมูลต่างๆ ที่น่าเชื่อถือ แต่บริษัทฯ มิอาจรับรองความถูกต้อง ความน่าเชื่อถือ หรือความสมบูรณ์เพื่อใช้ในทางการค้าหรือประโยชน์อื่นใด บริษัทฯ อาจมีการเปลี่ยนแปลงข้อมูลได้ตลอดโดยไม่ต้องแจ้งให้ทราบล่วงหน้า ทั้งนี้ผู้ใช้ข้อมูลต้องใช้ความระมัดระวังในการใช้ข้อมูลต่างๆ ด้วยวิจารณญาณตนเองและรับผิดชอบในความเสี่ยงเองทั้งสิ้น บริษัทฯ จะไม่รับผิดต่อผู้ใช้หรือบุคคลใดในความเสียหายใดจากการใช้ข้อมูลดังกล่าว ข้อมูลในรายงานฉบับนี้จึงไม่ถือว่าเป็นการให้ความเห็น หรือคำแนะนำในการตัดสินใจทางธุรกิจ แต่อย่างใดทั้งสิ้น