ราคาข้าวผันผวน : ปัจจัยชี้จากตลาดโลก (มองเศรษฐกิจฉบับที่ 2153)

จากแนวโน้มราคาข้าวที่พุ่งสูงขึ้นเป็นประวัติการณ์จนส่งผลกระทบให้ผู้บริโภคในประเทศต้องได้รับความเดือดร้อน ทำให้รัฐบาลมีมาตรการเพื่อช่วยบรรเทาความเดือดร้อนของผู้บริโภคในประเทศ โดยดำเนินมาตรการข้าวถุงธงฟ้า แต่ตลาดข้าวในต่างประเทศกลับตีความข่าวมาตรการดังกล่าวว่าจะส่งผลให้มีปริมาณข้าวเข้าสู่ตลาดมากขึ้น เมื่อผนวกกับหลากหลายปัจจัยในช่วงนี้ไม่ว่าจะเป็นแนวโน้มการแข็งค่าของเงินดอลลาร์สหรัฐฯ ราคาน้ำมันที่มีแนวโน้มปรับลดลง และการเปลี่ยนรูปแบบการประมูลข้าวของฟิลิปปินส์เป็นรัฐบาลต่อรัฐบาล ทำให้ราคาข้าวมีแนวโน้มลดลง และผู้ส่งออกของไทยเข้าไปร่วมประมูลไม่ได้ ประเด็นต่างๆเหล่านี้นับเป็นแรงกดดันให้ราคาข้าวในตลาดโลกมีแนวโน้มลดลง โดยสัญญาณเริ่มจากการซื้อขายข้าวเปลือกล่วงหน้าในตลาดชิคาโกในเดือนพฤษภาคมมีแนวโน้มอ่อนตัวลงเป็นครั้งแรก ส่งผลให้ประเทศผู้ซื้อข้าวเริ่มชะลอการซื้อเพื่อรอดูทิศทางราคา

ภาวะราคาข้าวที่พุ่งสูงขึ้นมากเป็นประวัติการณ์ในช่วงที่ผ่านมา สาเหตุหลักจะเกิดจาก

Ø ปัจจัยพื้นฐาน ปัญหาของปริมาณสต็อกข้าวสำรองทั่วโลกที่ลดลงต่ำสุดในรอบ 30 ปี ปริมาณความต้องการข้าวในตลาดโลกลดลง ปริมาณการผลิตลดลงจากการที่ประเทศผู้ผลิตข้าวสำคัญของโลก โดยเฉพาะเวียดนามและอินเดียเผชิญปัญหาความแปรปรวนของสภาพอากาศ และภัยธรรมชาติ

Ø ปัจจัยในด้านการเก็งกำไร ในช่วงที่ผ่านมาเมื่อค่าเงินดอลลาร์สหรัฐฯมีแนวโน้มอ่อนค่าลงอย่างต่อเนื่อง ในขณะที่ราคาน้ำมันมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น ทำให้นักเก็งกำไรหันไปการเก็งกำไรสินค้าโภคภัณฑ์ ซึ่งข้าวก็เป็นหนึ่งในสินค้าโภคภัณฑ์ที่มีนักเก็งกำไรเข้ามาซื้อขายด้วยเช่นกัน แต่เมื่อค่าเงินดอลลาร์สหรัฐฯเริ่มมีแนวโน้มแข็งค่าขึ้น และราคาน้ำมันในตลาดโลกมีแนวโน้มอ่อนตัวลง ส่งผลให้การเก็งกำไรราคาข้าวลดลง ผลต่อเนื่องคือ ราคาข้าวในตลาดโลกมีแนวโน้มลดลง

ประเด็นที่น่าสนใจคือ แนวโน้มของราคาข้าวในตลาดโลกนั้นจะผันผวนมากขึ้น โดยต้องติดตามผลกระทบจากปัจจัยต่างๆในตลาดโลกอย่างใกล้ชิด ทั้งปัจจัยพื้นฐาน คือ ผลผลิตของไทยเอง ผลผลิตและนโยบายการค้าของประเทศคู่แข่ง รวมทั้งนโยบายของประเทศคู่ค้า และปัจจัยในด้านการเก็งกำไรนั้นต้องจับตาว่าทิศทางการแข็งค่าขึ้นของเงินดอลลาร์สหรัฐฯและราคาน้ำมันในตลาดโลกที่ลดลงนั้นมีโอกาสจะกลับไปเป็นเช่นในอดีตที่เงินดอลลาร์สหรัฐฯอ่อนค่าและราคาน้ำมันพุ่งสูงขึ้นอีกหรือไม่ โดยปัจจัยที่จะมีผลต่อทิศทางเงินดอลลาร์สหรัฐฯในอนาคตก็คือ ตัวเลขเศรษฐกิจของสหรัฐฯที่ยังต้องจับตาว่าจะฟื้นตัวตามที่ตลาดคาดไว้หรือไม่ ซึ่งอาจจะทำให้นักเก็งกำไรหันมาสนใจการเก็งกำไรสินค้าโภคภัณฑ์อีกครั้งหนึ่ง ราคาข้าวก็มีโอกาสที่จะกลับมาพุ่งขึ้นไปอีกได้ ทั้งนี้การเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วและส่งผลกระทบอย่างมากต่อตลาดข้าวนั้น ทำให้การรับรู้ข่าวสารที่ถูกต้องและรวดเร็วจะเตือนผู้ที่เกี่ยวข้องในวงการค้าข้าวให้เตรียมรับมือกับราคาที่มีโอกาสจะผันผวนได้อย่างมีความพร้อมมากขึ้น

ส่วนการส่งออกข้าวนั้นต้องจับตาในช่วงไตรมาสสุดท้ายปี 2551 ซึ่งเป็นต้นฤดูการผลิตข้าวปี 2551/52 ได้แก่ การเพิ่มผลผลิตข้าวเพื่อการส่งออกของประเทศคู่แข่ง โดยราคาที่อยู่ในเกณฑ์สูงเป็นแรงจูงใจ ประเทศที่ผู้ส่งออกข้าวที่ไทยต้องจับตาเป็นพิเศษคือ เวียดนาม และอินเดีย ซึ่งนโยบายการส่งออกข้าวทั้งสองประเทศนี้จะกำหนดทิศทางการแข่งขันของไทยในตลาดข้าวโลกตั้งแต่ช่วงไตรมาสสุดท้ายปี 2551 ในขณะที่ประเทศคู่ค้าข้าวต่างมีนโยบายขยายปริมาณการผลิตข้าว ทั้งนี้เพื่อความมั่งคงทางด้านอาหารของประเทศ ซึ่งจะทำให้ความต้องการนำเข้าข้าวมีแนวโน้มลดลง รวมทั้งปัญหาภัยธรรมชาติและการแพร่ระบาดของโรคและแมลงศัตรู โดยนับว่าเป็นปัจจัยที่อยู่นอกเหนือการควบคุมที่มีโอกาสสร้างความเสียหายให้กับปริมาณการผลิตข้าวได้อย่างมาก