ในระยะ 2-3 ปีที่ผ่านมา สถานการณ์ส่งออกข้าวไทยถูกกดดันจากปัจจัยรอบด้าน อันส่งผลต่อภาพรวมการส่งออกข้าวของไทย จนทำให้ไทยตกอันดับแชมป์ผู้ส่งออกข้าวโลกต่อเนื่องถึงสองปีซ้อนในปี 2555-2556 รองจากอินเดียและเวียดนาม และยังส่งผลต่อปริมาณสต๊อกข้าวไทยที่อยู่ในระดับสูง ทั้งนี้ สถานการณ์การส่งออกข้าวของไทยในช่วงครึ่งแรกของปี 2557 ได้พลิกมามีสัญญาณเชิงบวก ซึ่งนับว่าในช่วงครึ่งปีแรก ไทยมีปริมาณการส่งออกข้าวแซงหน้าคู่แข่งมาเป็นเป็นอันดับ 1 ของโลก
สำหรับในช่วงครึ่งหลังของปี 2557 คาดว่า การส่งออกข้าวไทยยังคงเติบโตต่อเนื่องจากครึ่งปีแรก ด้วยปัจจัยหนุนสำคัญที่เกิดขึ้นในระยะสั้นต่อเนื่องจนถึงครึ่งปีหลังคือ ปัจจัยในประเทศ ที่รัฐบาลผลักดันการส่งออกอย่างต่อเนื่องในช่วงจังหวะเวลาที่เหมาะสมจากปริมาณสต๊อกข้าวไทยที่ยังคงอยู่ในระดับสูง ประกอบกับปัจจัยนอกประเทศ ที่คู่แข่งหลักอย่างอินเดียและเวียดนามประสบภาวะการส่งออกชะลอลง ก็อาจทำให้การส่งออกข้าวไทยในปี 2557 กระเตื้องขึ้น จนสามารถเบียดแซงคู่แข่งหลักขึ้นมาได้ และหากอินเดียประสบภัยแล้งรุนแรงและยาวนานกว่าที่คาดการณ์ไว้ ก็อาจทำให้ไทยมีโอกาสทวงคืนแชมป์จากอินเดีย และก้าวขึ้นมาเป็นแชมป์ส่งออกข้าวโลกได้ในปีนี้
อย่างไรก็ตาม จากผลของปัจจัยหนุนที่ทำให้ไทยอาจสามารถครองแชมป์ข้าวโลกได้แต่ก็เป็นเพียงผลระยะสั้นเท่านั้น แต่หากปัจจัยหนุนดังกล่าวสิ้นสุดลงและเข้าสู่กลไกตลาดอย่างแท้จริง ไทยอาจต้องหันกลับมาสร้างความแข็งแรงให้กับข้าวไทยเพื่อให้สามารถแข่งขันในเวทีโลกได้อย่างยั่งยืน ดังนั้น ในระยะยาว ไทยจึงควรเร่งยกระดับศักยภาพการผลิตในระดับต้นน้ำอย่างเป็นรูปธรรมด้วยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน รวมถึงการกระจายรายได้อย่างเท่าเทียม ทั้งนี้ ก็เพื่อให้การครองความเป็นผู้นำส่งออกข้าวโลกของไทย สะท้อนความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นของชาวนาไทยไปพร้อมกับการเติบโตทางเศรษฐกิจอย่างยั่งยืนด้วยเช่นกัน ท่ามกลางภาวะที่ประเทศผู้ส่งออกข้าวทั้งรายเก่าและรายใหม่ต่างก็เร่งพัฒนาอุตสาหกรรมข้าวของตนเองอย่างต่อเนื่อง
นอกจากนี้ ปัจจัยด้านราคายังคงเป็นประเด็นที่ต้องจับตา เพราะแม้ไทยจะเป็นผู้ส่งออกข้าวหลักของโลก แต่ราคาส่งออกยังคงต้องอิงกับตลาดโลก ซึ่งอาจผันผวนและส่งผลกระทบต่อมูลค่าการส่งออกข้าวของไทย ดังนั้น การดำเนินนโยบายเพื่อดูแลราคาในประเทศอย่างยั่งยืน อาจจะต้องคำนึงถึงผลที่จะตามมาต่อทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องทั้งสายการผลิต
หมายเหตุ
รายงานวิจัยฉบับนี้จัดทำเพื่อเผยแพร่ทั่วไป โดยจัดทำขึ้นจากแหล่งข้อมูลต่างๆ ที่น่าเชื่อถือ แต่บริษัทฯ มิอาจรับรองความถูกต้อง ความน่าเชื่อถือ หรือความสมบูรณ์เพื่อใช้ในทางการค้าหรือประโยชน์อื่นใด บริษัทฯ อาจมีการเปลี่ยนแปลงข้อมูลได้ตลอดโดยไม่ต้องแจ้งให้ทราบล่วงหน้า ทั้งนี้ผู้ใช้ข้อมูลต้องใช้ความระมัดระวังในการใช้ข้อมูลต่างๆ ด้วยวิจารณญาณตนเองและรับผิดชอบในความเสี่ยงเองทั้งสิ้น บริษัทฯ จะไม่รับผิดต่อผู้ใช้หรือบุคคลใดในความเสียหายใดจากการใช้ข้อมูลดังกล่าว ข้อมูลในรายงานฉบับนี้จึงไม่ถือว่าเป็นการให้ความเห็น หรือคำแนะนำในการตัดสินใจทางธุรกิจ แต่อย่างใดทั้งสิ้น