โอกาสและความท้าทายของอาเซียน ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงของห่วงโซ่อุปทานในยุคหลังวิกฤติ Covid-19 (กระแสทรรศน์ ฉบับที่ 3108)

ภาพรวมประเทศในอาเซียนส่วนใหญ่อาจเผชิญกับความเปราะบางของห่วงโซ่อุปทาน อันเป็นผลจากการพึ่งพาการนำเข้าสินค้าขั้นกลาง จากแหล่งที่ได้เปรียบในต้นทุนการผลิต อาทิ จีน ตลอดจน การพึ่งพาเทคโนโลยีจากประเทศต้นน้ำที่เป็นเจ้าของเทคโนโลยีขั้นสูง อาทิ เกาหลีใต้และญี่ปุ่นอันบ่งขี้ถึงปัจจัยเสี่ยงที่ต่อการชะงักงันของห่วงโซ่การผลิต ทั้งนี้ แม้ว่าในส่วนสินค้าขั้นกลางที่มีระดับความซับซ้อนในการผลิตปานกลาง อาเซียนจะสามารถที่จะผลิตเองได้ แต่คงต้องยอมรับว่าด้วยการผลิตสินค้าขั้นกลางเหล่านั้นพึ่งพาการนำเข้าสินค้าขั้นกลางโดยตรงจากผู้ผลิตต้นน้ำที่เป็นเจ้าของเทคโนโลยีขั้นสูงด้วยเช่นกัน อันหมายความว่า การกระจายความเสี่ยงในห่วงโซ่อุปทานจากการพึ่งพาผู้ผลิตสินค้าขั้นกลางในภูมิภาคอาจทำได้ค่อนข้างจำกัด

มองไปข้างหน้า สถานการณ์การระบาดของ Covid-19 ที่กระทบรุนแรงต่อประเทศขนาดใหญ่ที่เป็นตลาดปลายทางของสินค้าอุตสาหกรรม อันตอกย้ำถึงความเปราะบางของห่วงโซ่อุปทานที่มีการพึ่งพาแหล่งผลิตสินค้าขั้นกลางที่กระจุกตัวมองไปข้างหน้า สถานการณ์การระบาดของ Covid-19 ที่กระทบรุนแรงต่อประเทศขนาดใหญ่ที่เป็นตลาดปลายทางของสินค้าอุตสาหกรรม อันตอกย้ำถึงความเปราะบางของห่วงโซ่อุปทานที่มีการพึ่งพาแหล่งผลิตสินค้าขั้นกลางที่กระจุกตัว โดยแม้ว่าอาเซียนซึ่งเป็นแหล่งการผลิตสินค้าที่สำคัญแหล่งหนึ่งของโลกจะมีศักยภาพในการดึงดูด การย้ายฐานการผลิตออกจากจีน แต่การเปลี่ยนแปลงของห่วงโซ่อุปทานดังกล่าวยังมีหลายปัจจัยที่เกี่ยวข้อง ไม่ว่าจะเป็นการพิจารณาย้ายฐานกลับ (Reshoring) เพื่อลดความเสี่ยงจากการชะงักงันของห่วงโซ่อุปทาน ปัจจัยด้านต้นทุนการผลิต ตลอดจนการเข้าถึงตลาดปลายทาง ที่ยังคงเป็นน้ำหนักที่ส่งผลต่อการตัดสินใจในการปรับเปลี่ยนห่วงโซ่การผลิตออกจากจีน ทั้งนี้ หากพิจารณาศักยภาพของการผลิตของประเทศในอาเซียนจะพบว่าอาเซียนอาสามารถที่จะผลิตสินค้าขั้นปลายทดแทนจีนได้หลากหลายประเภท ผ่านการพึ่งพาการนำเข้าสินค้าขั้นกลางจากจีนหรือประเทศที่เป็นเจ้าของเทคโนโลยี ขณะที่การผลิตสินค้าขั้นกลางที่พึ่งพาสินค้าต้นน้ำจากในภูมิภาคอาจทำได้เพียงบางหมวดสินค้า อันบ่งชี้ถึงนัยของการพึ่งพาสินค้าขั้นกลางที่อาจไม่ได้เปลี่ยนแปลงอย่างมีนัยสำคัญมากนัก